ELENI – The weeping meadow
Regen, overstromingen, grijze lucht, tranen, … Eén ding is zeker regisseur Theo Angelopoulos bekijkt de wereld niet door een roze bril. De wereld, in deze film meer specifiek het Griekse stukje van die wereld.
Eleni is immers het eerste deel van een trilogie over de Griekse geschiedenis van de twintigste eeuw. Aan de hand van het verhaal van de Griekse vrouw Eleni wil Angelopoulos het cinemapubliek een overzicht van de Griekse geschiedenis geven, overgoten met een flinke scheut Griekse mythologie. Bereidt u voor op drama, veel drama!
Dat drama begint bij Eleni die op de dag van haar gedwongen huwelijk met een oudere man op de vlucht gaat. De man, een zestiger, ving Eleni op toen zij als klein meisje haar ouders kwijtraakte tijdens de vlucht van een grote groep Grieken uit Rusland. Eleni weigert met hem te trouwen en ontsnapt samen met haar geliefde, Alexis, de zoon van het pleeggezin.
Gedurende de hele film blijft Eleni op de vlucht. Op de vlucht voor persoonlijke drama’s, die allen rechtstreeks of zijdelings in de hand gewerkt worden door de gebeurtenissen die zich tussen 1919 en 1945 op het Griekse eiland voordoen. Overstromingen, de tweede wereldoorlog, het fascisme, de burgeroorlog, … Een vlucht van drie uur zonder adempauze.
En dat, beste Angelopoulos, maakt deze film toch wel erg zwaar. Zwaar, in de negatieve zin van het woord. Want hoewel deze regisseur het publiek met zijn klaagzang over de condition humaine en de wreedheid van de voorbije eeuw probeert te raken en ontroeren, voelde ik niet de minste emotie in mij opborrelen. Het was te bombastisch.
Bombastisch en theathraal
Te veel drama, alleen maar drama. Drama ook dat vaak aan overtuigingskracht miste. In de loop van de film kreeg ik zelfs een sterk vermoeden dat het hoofdpersonage Eleni enkel gekozen was omwille van het pruillipje dat ze om de tien seconden met de nodige pathetiek boventoverde.
En niet alleen Eleni liet zich verleiden tot een vleugje pathetiek. Blijkbaar was deze wijze van acteren een zeer bewuste strategie van de regisseur, want ook de andere acteurs vielen Eleni bij in het mekaar smachtend en snikkend in de armen vallen of het melancholisch staren over de grijze golven van de oceaan. Het was ook allemaal te theatraal. Theatraal eveneens in de negatieve zin die ik soms aan dit woord durf geven. De scènes in deze film waarin de acteurs zich traag en gestaag naar een dramatische gebeurtenis in hun nabijheid wenden om dan even in de verte te staren en enkele tellen later bedachtzaam in huilen uit te barsten of met overdreven pathetiek een monoloog te declameren waren ontelbaar.
Zonde, want tegen het einde van de film evolueerde de pathetiek naar sterkere en geloofwaardiger emoties. Helaas had ik er tegen die tijd al twee uur huilende en pruilende Eleni en Alexis opzitten en vertoonde ik sterk de neiging om zelf tot de dramatische uitroep: “Eleni, nie weer die pruillip bovenhalen!” over te gaan.
Nog meer zonde ook omdat Angelopoulos wel een supergetalenteerde regisseur is; want datgene wat deze film mankeerde op het verhalende vlak maakte hij ruimschoots en met grote onderscheiding goed door zijn sublieme fotografie en een buitengewone zin voor sfeerschepping en symboliek…
Detailistische fotografie
De beelden die je in deze film voorgeschoteld krijgt zijn immers fénómenáál. De fotografie van deze film is één grote streling voor het oog en is echt van een aard waarvan je ze maar zelden te zien krijgt. De plaatsing van ieder detail in elk beeld is zeer nauwkeurig afgewogen. Het decor is met een enorme zorg voor detail opgebouwd. Het grijze, donkere kleurenpalet wordt met al zijn nuances op ieder ogenblik ten volle en met zeer veel aandacht voor sfeerschepping en symboliek ingezet.
En samen met de soundtrack van Eleni Kalaindrou, versmelten zij tot drie uur pure poëzie. Poëzie van het beeld en de muziek kunnen van een film echter nooit een meesterwerk maken tenzij deze steunen op de al even magistrale poëzie van het woord. En dat is jammer, heel jammer, want anders had ik deze film maar wat graag aan u willen aanprijzen.
Aan u de keuze, maar ik zou wachten op “Eleni”, het fotoboek...
Griet Baeten
Redactie Café Civilisé