Hoe maak je van een ernstig thema als het euthanasiedebat poëzie? Simpel, neem een Spaanse regisseur onder de arm en vraag hem datgene te doen waar Spaanse cineasten in uitblinken: het publiek met poëtische cinema naar de keel grijpen.
Nee, simpel zal het niet geweest zijn. Alejandro Amenábar – bekend van o.a. The Others en Abre los Ojos - zal beslist de nodige watertjes doorzwommen hebben voor hij u van zijn Mar Adentro kon laten genieten. Mar Adentro snijdt immers het felbesproken thema ‘euthanasie’ aan. En werd gereleased in een land, meer bepaald in Spanje, waar de katholieke kerk nog lang niet het laatste woord over dit debat bepaalde. Toch durfde Amenábar het aan het waar gebeurde verhaal van Ramón Sampedro te verfilmen. Ramón is een 54-jarige Galiciër. Dertig jaar lang al ligt hij in bed nadat zijn lichaam na een mislukte zelfmoordpoging volledig verlamd raakte. Ramón wil zichzelf van zijn lijden verlossen door te sterven. Hij kan dit echter niet alleen, daarom trekt hij ten strijde tegen de Spaanse regering en haar verbod op euthanasie.
Por qué morir? (Waarom sterven?) Is de centrale vraag die Amenábar in dit verhaal stelt. Ramón blijkt immers verre van de zwaarmoedige kamerplant te zijn die je je bij dit verhaal zou inbeelden. Deze vijftiger is een intelligente man met gevoel voor humor. Een aangename man ook die er ondanks zijn verlamdheid in slaagt nog behoorlijk wat vrouwelijk schoon voor zijn voeten te laten vallen. En dit terwijl zijn familie hem met de beste zorgen van de wereld omringt. Dus, por qué morir Ramón? Eenvoudig stelt Ramón, omdat ik dit leven niet wil leiden. Verre van eenvoudig stelt Amenábar. En hoewel hij volgens mij wel sympathie opbrengt voor Ramon's beslissing wikt en weegt hij dit idee aan de hand van de nevenpersonages. Een goed idee omdat hij op die manier aantoont hoe moeilijk die hele kwestie rond euthanasie, voor of tegen, is. En een nog beter idee omdat hij zo op een prachtige manier de essentie laat zien: de betekenis van afscheid nemen, van het leven of van een persoon, is voor ieder mens op deze aarde verschillend. Zo is er bijvoorbeeld Gené die Ramon heel graag wil helpen van rechtbank naar rechtbank spurt om toch maar die toestemming te verkrijgen of Ramons’ schoonzus die hem verzorgt als haar eigen zoon en hem wel begrijpt maar hem toch niet kwijt wil. Terwijl daartegenover Ramons’ vader staat die het niet akkoord gaan met Ramóns’ beslissing door zijn stilzwijgen bevestigd.
En Aménabar gaat nog verder. Want Ramón, zo toonde zijn zelfmoordpoging al aan, wilde eigenlijk nog voor er sprake was van euthanasie al sterven. Dat maakt dat de film ook over het idee om te willen sterven gaat. En over het feit dat men dit kan willen omdat men zich fysisch niet goed voelt maar evengoed omdat men zich emotioneel niet goed voelt.
Een zware thematiek om over te brengen dus. En dat laat je niet door zomaar iedereen doen. Wel door sterke acteurs die de gave hebben om emotie in de juiste hoeveelheden naar het publiek over te brengen. Door Javier Bardem bijvoorbeeld. In realiteit een 36-jarige, gespierde mooie Spanjaard, in Mar Adentro als Ramón een krachtig hoofdpersonage. Die zowaar probleemloos een personage neerzet dat 20 jaar ouder is dan hem (pluimpje voor de make-up wat dit betreft trouwens). Of door Mabel Rivera, die hier als schoonzus Manuela de moedige vrouw neerzet die haar verdriet om Ramons’ keuze zo goed en zo kwaad mogelijk probeert te verbergen en op de nodige momenten een stevige portie sterke emoties boventovert. En, en, en, … Alle personages dragen deze film volledig en maken hem zo mee tot een stevige prent.
Verder wikt en weegt Amenábar niet alleen nauwkeurig de ideeën over Ramón’s beslissing hij bewaart ook het evenwicht in het aanbrengen van het verhaal. Hij balanceert behendig van adempauzes met de nodige humor naar poëtische dialogen naar scènes die niet anders kunnen dan je bij de keel grijpen. Enerzijds herhaalt hij daarvoor vaak een zelfde symboliek in de film. Zo laat hij Ramón op momenten waarop het hem te veel wordt ‘vliegen’. Of dat verbeeldt hij toch door de camera uit het slaapkamerraam van Ramón De ene keer hard bij een woede-aanval, de andere keer wiegend symbool voor de melancholische gedachten. Om telkens te eindigen bij de zee. Voor Ramón het symbool bij uitstek waarin hij zijn leven wil verliezen. Vandaar ook de titel ‘Mar Adentro’ of binnen in de zee. Een mooi staaltje niet alleen van symbolische verbeelding van emotie maar meer nog van knappe cameravoering en een prachtige beeldkeuze.
Mar Adentro verdiende alvast zijn Oscarnominatie. Laat ons hopen dat als hij het haalt Hollywood niet te veel met Amenábar gaat flirten en als het dat dan toch zou doen: Amenábar, take the money en haga como te gusto (doe uw goesting!) Want zo hebben we, sorry ik, het graag!
Griet Baeten
Redactie Café Civilisé