Grietjes, het moet gezegd zijn. Meisjes die de naam Griet dragen werken inspirerend. En nee, kritische lezer, ik zeg dit niet alleen omdat mijn naam heel erg toevallig “ Griet “ is. Nee, ik zeg dit omdat het simpelweg waar is. Kijk maar naar Vermeer. Toen hij zijn mooie dienstmeid Griet zag was hij verkocht. Enige kunstige activiteiten en “ Het meisje met de parel “ werd een feit. Ook nu nog bewonderen mensen met de mond open van verbazing de Griet van meester Johannes Vermeer. Mensen als Peter Webber bijvoorbeeld. Webber de regisseur, die met zijn nieuwste film al even goed bewijst dat wat ik hier verkondig waar is: Grietjes, het zijn intrigerende wezens.
Intrigerende wezens en tegelijk ook mysterieuze wezens. Niemand weet eigenlijk wie het meisje Griet, dat Vermeer zo mooi schilderde, was. Tracy Chevalier houdt het op een dienstmeid. Een dienstmeid waar de meester kunstenaar volledig plat voor gaat. Peter Webber vond dit een goed plan en verfilmde de roman. "The girl with the pearl earring" is dus op fictie gebaseerd. Niettemin, als iemand een meisje zo mooi afbeeldt zou een veronderstelling dat de meester en de meid wel meer hadden dan een werkgever – werknemer relatie niet eens zo onterecht kunnen zijn. Maar of het nu klopt of niet, het verhaaltje levert in ieder geval de basis op van een goede film.
Griet, gespeeld door Scarlett Johanson, is een jong meisje dat aan de slag gaat als dienstmeid bij de familie Vermeer. Meneer Vermeer woont samen met zijn vrouw en negen kinderen, op het eind van de film zijn dat er elf geworden – jaja, mannen hé… - in het huis van zijn schoonmoeder. Niemand in het gezin is echt geïnteresseerd in het werk van de kunstenaar. Zijn vrouw en schoonmoeder willen vooral de kassa horen rinkelen. De kunst die deze kassa doet rinkelen is bijzaak. Maar dan is er natuurlijk Griet. Het verlegen, eenvoudige dienstmeisje dat wél geïnteresseerd in Vermeers’ schilderkunst. Meer dan eens bekijkt ze bij het poetsen van Vermeers’ studio vol verwondering de schilderijen, penselen en verfmengsels. Schilder Johannes intrigeert haar. En meester Johannes raakt op zijn beurt geïntrigeerd door het mooie meisje. Het mooie meisje dat hij meer dan eens stiekem bekijkt wanneer ze onder de perfecte lichtinval zo zorgvuldig de ramen lapt.
In een Amerikaanse film, zoals deze er één is, verwacht je nu het volgende scenario: Griet en Vermeer duiken onder de schilderdoeken en de “ kunst “ spat van het doek. Nee, beste lezer, niet bij Griet en Vermeer. Wees gerust de kunst is er. Maar het is de kunst van een regisseur die spanning kan creëren tussen zijn hoofdpersonages en die spanning naar een ander soort climax drijft dan die o zo verwachte. Terwijl de dialogen vooral tussen de nevenpersonages verlopen communiceren zijn twee hoofdpersonages nauwelijks. Communiceren, in taal bedoel ik dan. Hun communicatie verloopt via blikken en gedragingen. Deze bevatten veel meer dan je ooit in woorden zou gezegd krijgen. Telkens Vermeer Griet aankijkt, kijkt zij verschrikt de andere kant op en bij elke toevallige aanraking wijkt zij snel terug. Die spanning wordt ondraaglijk en uiteindelijk bereikt hij een climax op het einde van de film, in één van de mooiste scènes: het moment natuurlijk waarop Vermeer Griet zal schilderen. Op dit moment komen de personages voor het eerst wel dicht bij elkaar in een scène waarin het niet verboden is enige symboliek te ontdekken.
In “ the girl with the pearl earring “ staat het werk van het meisje en haar parel centraal. Vanzelfsprekend zien we tijdens de film geregeld ook andere werken van de meester. Maar de kunst van Vermeer is niet alleen aanwezig in het effectief tonen van die werken. Ze wordt vooral opgeroepen in de beelden. Over de hele film ligt een soort van Vermeer-sfeer. Constant doemt het idee op van: “ hé dat beeld, dat is precies een schilderij dat Vermeer zou kunnen gemaakt hebben “. Het decor speelt daar een belangrijke rol in. Alle scènes, behalve de buitenscènes, zijn opgenomen in een decor gebouwd in een Luxemburgse studio. De buitenscènes werden in het echte Delft, waar Vermeer woonde, opgenomen. De ganzen op de markt, de tegels in Delfts blauw, de studio met stillevens die klaarstaan om op doek vereeuwigd te worden… Alles past in het plaatje.
Het plaatje waarin ook licht een heel belangrijke rol speelt. Net zoals Vermeer enorm veel aandacht schonk aan lichtwerking is daar ook in deze film veel aandacht aan besteed. Heel nauwkeurig gebruikt cameraman Eduardo Serra natuurlijk licht in zijn creatie van een perfecte lichtwerking. Dat “ perfect “ hier perfect op zijn plaats is, bewijst de Oscarnominatie die de man kreeg.
Een oscarnominatie voor de cameraman en, jammer maar helaas, niet voor de acteurs. Maar beste “ cast “ als het een troost kan zijn: als ik u ooit tegen het lijf loop krijgt u van mij heel persoonlijk drie dikke proficiatkussen. Scarlett Johanson bewees het voor mij al in Lost in Translation. Eén blik is voldoende om een Griet neer te zetten waarvan een ongelofelijke triestheid, melancholie of angst uitgaat. Het is trouwens opmerkelijk hoe zij op de Griet van het schilderij lijkt. Zo opmerkelijk zelfs dat als er zoiets als reïncarnatie bestaat het wel zou kunnen dat Scarlet Johanson eigenlijk een reïncarnatie is van de meid Griet. Of ze moet op z’n minst de 17e eeuwse zus van… geweest zijn. Collin Firth, “ master Vermeer “, is in die zin een minder sterke tegenspeler. Meer dan heel erg getormenteerd kijken doet de man niet. Jammer, maar een beetje gerechtvaardigd, Vermeer is in dit verhaal gewoon een “ gekwelde ziel “, vandaar. En gelukkig is er de rest van de cast die een handje helpt om het niveau van de acteerprestaties hoog te houden. Stuk voor stuk maken zij van hun personages mensen van vlees en bloed. Pure kunst, acteerkunst.
Conclusie: Ik herhaal,
de moraal van mijn recensie-verhaal:
films over Grietjes verdienen een volle zaal,
en dat is niet meer dan normaal!
Mijn vriendelijke groeten aan u allemaal!